W&I-dag
Op maandag 28 oktober 2019 vond de eerste Vlaams-Nederlandse Wetenschaps- en Innovatiedag (‘W&I-dag’) plaats in de Nederlandse Ambassade te Brussel. Het initiatief om (tweejaarlijks) een dergelijke grensoverschrijdende W&I-dag te organiseren, werd afgesproken op de topontmoeting tussen de Vlaamse en Nederlandse minister-presidenten van 5 november 2018.
De W&I-dag, die meer dan 230 deelnemers mocht verwelkomen, was een organisatie van de Nederlandse Ambassade in België, de Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering in Nederland, de Nederlandse ministeries van Economische Zaken en Klimaat en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid.
>> De gegeven presentaties zijn hieronder in het overzicht van het verloop van de W&I-dag te downloaden.
Algemene situering
Vlaanderen en Nederland staan beiden voor grote economische en maatschappelijke uitdagingen op vlak van onder meer klimaat, zorg en digitalisering. Wetenschap en technologie kunnen bij uitstek bijdragen aan oplossingen voor deze uitdagingen.
Daarom is een sterke inzet op onderzoek en innovatie belangrijk. Door de uitdagingen ook gezamenlijk op te pakken en hun onderlinge samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie verder te intensifiëren, kunnen Vlaanderen en Nederland elkaar hierbij wederzijds versterken.
Sinds enkele jaren is de onderzoeks- en innovatiesamenwerking tussen Vlaanderen en Nederland toegespitst op high tech en op (duurzame) chemie. Specifieke samenwerkingsinitiatieven lopen onder meer op het gebied van fotonica, regeneratieve geneeskunde en flexibele elektronica.
De W&I-dag bracht de ‘triple helix’ stakeholders (beleidsmakers, kenniswereld en bedrijfswereld) aan beide zijden van de grens samen om de bestaande onderzoeks- en innovatiesamenwerking verder uit te diepen, en ook om verbreding van de samenwerking te exploreren in de richting van ‘nieuwe’ thema’s die zowel in Vlaanderen als in Nederland (en de rest van Europa/de wereld) prioritair zijn en veel samenwerkingspotentieel bieden: Life Sciences & Health, Artificiële Intelligentie, Industrie 4.0 en Duurzame Energie. Bedoeling is om samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland in deze thema’s te verdiepen, gezamenlijk te kapitaliseren op wederzijdse sterkten en kruisbestuiving tussen elkaars onderzoeks- en innovatie-ecosystemen te bewerkstelligen.
Verloop W&I-dag
De W&I-dag verliep als volgt.
Eerste plenaire deel
Na de verwelkoming door Meline Arakelian (plaatsvervangend ambassadeur Nederlandse Ambassade in België) lichtten Johan Hanssens (secretaris-generaal Departement Economie, Wetenschap en Innovatie [EWI], Vlaamse overheid) en Focco Vijselaar (directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie Nederlands ministerie van Economische Zaken en Klimaat [EZK]) respectievelijk het Vlaamse en Nederlandse onderzoeks- en innovatiebeleid (en de mogelijke onderlinge samenwerking en synergiën) nader toe. Johan Hanssens zag vooral gelijklopende uitdagingen op het gebied van digitalisering (van de industrie), klimaat en energie, en verwees ook naar de opportuniteiten om onderzoeksinfrastructuur te delen. Focco Vijselaar beklemtoonde de logica van samenwerking omdat beide partners dankzij een gelijke investeringsgraad in onderzoek en innovatie van een gelijke startpositie kunnen uitgaan. Samenwerking is ook wenselijk omdat maatschappelijke uitdagingen niet stoppen aan de grens.
johan_hanssens_-_focco_vijselaar.pdf
Vervolgens kwam met een keynote speech door Gerben van ’t Klooster (senior vice president Early Development Galapagos) ook het innovatie-intensieve bedrijfsleven aan het woord. Gerben van ’t Klooster benadrukte het belang van het sterke innovatie-ecosysteem in de grensregio, dat leunt op een hoog opleidingsniveau, samenwerking tussen en met universiteiten, beschikbare subsidiekanalen voor innovatie, en een vlotte toegang tot venture capital.
Parallelle break-outsessies
1 - Life Sciences & Health
Moderator: Nico van Meeteren (executive director & secretary general Health~Holland) / Co-Moderator: Lieve Apers (bedrijfsadviseur Health Economics Agentschap Innoveren & Ondernemen [VLAIO])
Tijdens deze sessie stond het thema ‘Personalised Medicine (PM)’ centraal, en werd de (verdere) uitvoering verkend van de Memorandum of Understanding (MoU) voor meer PM-samenwerking (o.a. door het opzetten van een gezamenlijke onderzoeksagenda) die Vlaanderen en Nederland ter gelegenheid van de ministeriële topontmoeting van 5 november 2018 hebben ondertekend. De specifieke thema’s die in de sessie (en ook expliciet in de MoU) aan bod kwamen, waren regeneratieve geneeskunde (met focus op nieuwe businessmodellen t.o.v. de huidige modellen in de medische technologie en farmacie), leefstijlgeneeskunde, organ-on-a-chip en data-infrastructuur. Algemeen lag/ligt de nadruk op ‘gezondheid’ eerder dan op ‘zorg’, dus op ‘preventie’.
janny_van_den_eijnden_-_van_raaij.pdf
2 - Artificiële Intelligentie
Moderator: Rudy Lauwereins (vice president Digital & User-Centric Solutions imec) / Co-Moderator: Peter Werkhoven (chief scientific officer TNO)
Deze sessie was toegespitst op de Vlaamse en Nederlandse (beleids)actieplannen voor Artificiële Intelligentie (AI) die inhoudelijk veel overeenkomsten vertonen, met als centrale vraag waar gemeenschappelijke noden en opportuniteiten inzake AI liggen en hoe beide Lage Landen elkaar kunnen versterken.
Uit de sessie kwamen enkele interessante (en ‘hoogpotentiële’) onderwerpen voor (meer) AI-samenwerking naar voren, o.a. initiatieven rond de Nederlandse taal in AI-toepassingen (Natural Language Processing), het openstellen, koppelen en uitwisselen van data (spaces) in het kader van AI-toepassingen, en (meer) samenwerking op het gebied van AI-onderzoek en -opleidingen.
De sessie werd geconcludeerd met een aantal concrete actiepunten die de Vlaamse en Nederlandse overheden kunnen ondernemen om meer samenwerking en kruisbestuiving op vlak van AI te bewerkstelligen: (1) laagdrempelig toegankelijk maken van de AI-tools voor bedrijven (niet vertrekken vanuit de technologie maar wel vanuit concrete noden van bedrijven), (2) oprichten van een gezamenlijke ‘industriële adviesraad’ waarlangs input voor (bedrijfsgerichte) AI-onderzoeksfocus van zowel Vlaamse als Nederlandse bedrijven kan worden gestroomlijnd, (3) de AI-sector zelf beter in de kijker zetten (bv. ter gelegenheid van een event als SuperNova 2020), (4) inzetten op (digitalisering van) de Nederlandse taal als het Vlaams-Nederlandse bindmiddel bij uitstek, (5) samenwerken op vlak van datastandaarden, -koppeling, -uitwisseling, … (bv. in de context van het ‘Industrial Data Space’ initiatief dat wordt getrokken door Duitse en Franse actoren maar waarin ook Vlaamse en Nederlandse actoren [samen] een rol kunnen spelen), (6) AI-opleidingen grensoverschrijdend openstellen, en (7) gezamenlijk meedoen aan EU proposals (o.a. in het kader van het EU Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie Horizon 2020 / Horizon Europe en het Digital Europe Programme).
3 - Industrie 4.0
Moderator: Dirk Torfs (CEO Flanders Make) / Co-Moderator: Susanne van der Velden (programmamanager Smart Industry FME)
Deze sessie ging in op de vierde Industriële Revolutie (‘Industrie 4.0’) van doorgedreven digitalisering en connectiviteit van de (maak)industrie om te komen tot nieuwe producten, nieuwe manieren van produceren en nieuwe businessmodellen. Speciale aandacht ging uit naar het wegwerken (of vermijden) van de digitaliseringskloof ten opzichte van kmo’s/mkb’s.
Het belang van Industrie 4.0 (meer welvaart door digitalisering, meer lokale verankering van industriële activiteiten door om te schakelen van massaproductie naar massacustomisatie en productie-op-maat, …) staat buiten kijf. Vandaag gaat bij Industrie 4.0 de aandacht vooral uit naar ‘producten’ en ‘productie’, en blijven de factoren ‘mens’ en ‘organisatie’ nog onderbelicht. Ook aan die factoren moet (meer) aandacht worden besteed. ‘Fieldlabs’ (waar Industrie 4.0 innovaties worden ontwikkeld, getest en geïmplementeerd) moeten samengaan met ‘skillslabs’ (waar [toekomstige] medewerkers met Industrie 4.0 innovaties leren werken en omgaan).
4 - Duurzame Energie
Moderator: Andre Faaij (director of science ECN part of TNO) / Co-Moderator: Guy Vekemans (strategy coordinator Sustainable Energy VITO-EnergyVille / business development manager Flux50)
In deze sessie werd gekeken naar de opportuniteiten om de transitie richting duurzame en slimme energie in Vlaanderen en Nederland (ook) gezamenlijk te bewerkstelligen en te versnellen. Daarbij kwamen ook onderliggende thema’s aan bod, zoals onder meer CO2-reductie (m.i.v. Carbon Capture and Storage/Utilisation [CCS/U]), Waterstof en Batterijen. Het Nederlandse Klimaatplan en de Vlaamse C02-moonshot zijn richtinggevende beleidskaders.
De transitie van het energiesysteem is onlosmakelijk verbonden met de transformatie van de industrie. Vlaanderen en Nederland (en bij uitbreiding de hele [chemie]cluster Antwerp-Rotterdam-Rhine-Ruhr Area [ARRRA]) bevinden zich in het industriële hart van Europa. Dat biedt veel innovatiemogelijkheden die gepaard gaan met verdienmodellen en waarop de beide Lage Landen, samen met bv. ook Duitsland en Frankrijk, moeten inspelen. Belangrijke voorwaarden daarbij zijn (1) coördinatie en internationale afstemming in een gezamenlijke systeemaanpak (zeker gelet op de zware omschakelingen en investeringen die schaalgrootte vereisen), en (2) ‘burden sharing’ via samenwerkingskaders om de kosten te kunnen delen en op die manier (internationaal) competitief te kunnen blijven. De verduurzaming van de industrie vraagt een grote bijkomende hoeveelheid hernieuwbare/duurzame energie, maar ook andere sectoren (transport, bouw, etc.) hebben een sterke energiebehoefte. Er liggen kansen in bv. biogebaseerde economie, circulariteit en CO2 als grondstof, gecombineerd met groene waterstof en groene stroom.
Tweede plenaire deel
Na een korte plenaire terugkoppeling uit de vier break-outsessies kwam in het tweede plenaire deel het ‘uitgesproken’ grensoverschrijdende Europese (innovatie)steunprogramma Interreg Vlaanderen-Nederland en het specifieke project CrossRoads2 aan bod. Sprekers van dienst waren respectievelijk David Grzegorzewski (director EU Programme Management & Funding Agentschap Innoveren & Ondernemen [VLAIO], Vlaamse overheid) en Ellen Theeuwes (voorzitter Bestuur Stichting CrossRoads2). Naast een terugblik op de resultaten van de huidige programmaperiode van Interreg werd ook al vooruitgekeken naar de nieuwe programmaperiode (en de opportuniteiten voor Vlaams-Nederlandse samenwerking) onder het volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK) van de EU.
Vervolgens ging Hans Willems (secretaris-generaal Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen [FWO], Vlaamse overheid) dieper in op de samenwerking tussen het FWO en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het FWO en het NWO kunnen terugblikken op een jarenlange intensieve samenwerking, zowel bilateraal (Lead Agency principles) als multilateraal (ERA-NETs). Naast gezamenlijke onderzoeksprojecten en gezamenlijke ondersteuning voor onderzoeksinfrastructuur (o.a. DUBBLE) wordt ook op beleidsniveau samengewerkt, met name bij de opstelling van de nationale wetenschapsagenda’s. Verder wees Hans Willems ook op de sterke positie van Vlaamse en Nederlandse onderzoeksinitiatieven bij het binnenhalen van financiering uit het EU Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie Horizon 2020.
samenwerking_tussen_fwo_en_nwo.pdf
Het slotwoord van de W&I-dag werd verzorgd door Nora van der Wenden (directeur Onderzoek en Wetenschapsbeleid Nederlands ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap [OCW]). Nora van der Wenden verwees onder meer naar het O&O-labo ETpathfinder (een Interreg Vlaanderen-Nederland project dat nieuwe kennis moet opdoen om het pad te effenen naar de [toekomstige] internationale onderzoeksinfrastructuur Einstein Telescoop), OnePlanet (het gezamenlijke O&O-centrum van imec, Wageningen University & Research [WUR], de Radboud Universiteit en het Radboudumc dat inzet op digitalisering in de agro-industrie), en de bloeiende samenwerking tussen het FWO en de NWO.
Opvolging W&I-dag
Op de W&I-dag heeft goede kruisbestuiving plaatsgevonden op het gebied van innovatie voor een duurzame energietransitie en de ondersteuning van de introductie van Artificiële Intelligentie (AI) in economie en maatschappij. Er mag worden verwacht dat er binnen afzienbare tijd concrete samenwerkingsprojecten zullen worden opgezet.
In navolging van gemaakte contacten tijdens de break-outsessie rond Duurzame Energie werd alvast een vervolgafspraak ingepland tussen VITO en TNO. Op het gebied van AI zijn enkele concrete onderwerpen geïdentificeerd waarop Vlaanderen en Nederland samen kunnen voortwerken, o.a. Natural Language Processing in AI-toepassingen, uitwisseling van data (spaces) en gezamenlijke inzet op AI-opleiding en -onderzoek.
Ook in de andere twee thema’s werd verdieping gezocht en gevonden.
Wat betreft Industrie 4.0 werd vanuit bestaande projecten (in het bijzonder het Interreg Vlaanderen-Nederland project Fokus) evolutie opgezocht richting nieuwe thema’s (mens en organisatie). Wat betreft Life Sciences & Health werd een nieuwe stap gezet in de implementatie van de MoU voor meer samenwerking op vlak van Personalised Medicine (PM) door te verkennen welke concrete gezamenlijke (onderzoeks)invulling aan de beoogde specifieke PM-thema’s kan worden gegeven.
(function () { var e = document.createElement('script'); e.type = 'text/javascript'; e.async = true; e.src = ('https:' == document.location.protocol ? 'https' : 'http') + '://btn.createsend1.com/js/sb.min.js?v=3'; e.className = 'createsend-script'; var s = document.getElementsByTagName('script')[0]; s.parentNode.insertBefore(e, s); })();
