Uitdaging
De land- en tuinbouwsector is in volle ontwikkeling maar de bestaanszekerheid van de land- en tuinbouwers is bedreigd, vooral door toenemende kosten en fluctuerende prijzen. De performantie en rentabiliteit van de land- en tuinbouwbedrijven moet dan ook duurzaam verhoogd worden.
De afdeling Duurzame landbouwontwikkeling van het departement Landbouw en Visserij ging, samen met het IWT, op zoek naar technologie die de energie-efficiënte van de glastuinbouw kon verhogen. Bedoeling was de afhankelijkheid van de externe aanvoer van energie en fossiele brandstoffen af te bouwen.
Aanpak
Meer concreet zocht men technologische oplossingen om voor diverse types van teelten het jaar door een optimaal kasklimaat te creëren zonder de productiviteit en de kwaliteit van de tuinbouwproducten in het gedrang te brengen. De oplossingen moesten een aantoonbaar voordeel bieden op het vlak van primair energieverbruik en daarnaast economisch haalbaar en technisch toepasbaar zijn voor de professionele glastuinbouwbedrijven.
Via een voorafkondiging in het bulletin der aanbestedingen werden bedrijven en kennisinstellingen uitgenodigd voor een marktverkenning. Meerdere werksessies vonden plaats tussen maart en juni 2011. Bedoeling was na te gaan in welke mate er reeds geïntegreerde oplossingen in de markt aanwezig waren.
Op basis van de resultaten van de marktverkenning werd begin 2013 een aanbesteding voor een pre-commerciële aanbesteding (O&O) gepubliceerd.
Potentiële leveranciers werden opgeroepen om innovatieve kasconcepten of delen van kasconcepten in te dienen, gebruik makend van de reeds bestaande technieken en van innovatieve concepten binnen de focusgebieden: actieve ontvochting van kaslucht, energiebesparende schermtypes, gebruik van laagwaardige warmte, klimaatsturing en CO2-ontkoppeling.
Vijf offertes werden ingediend.
Er werden 2 projecten weerhouden voor uitvoering: 
Het project ‘Naar een duurzame kas met Energy Balancing-schermen en dampwarmtepomp (EXE-kas)’ van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO had tot doel drie hoofdcomponenten te ontwikkelen van een totaalconcept voor een economisch rendabele kas met hoge energiebesparing: ‘Energy Balancing’(EB)-schermen, een warmtemassawisselaar en een dampwarmtepomp. ILVO werkte voor dit project samen met: Hyplast, E2 Systems, Maurice Kassenbouw, Universiteit Gent, Proefstation voor de Groenteteelt en Wageningen UR Glastuinbouw.
Het project OPTIKAS van het Proefcentrum Hoogstraten in samenwerking met Maïs Automatisering en Gakon BV streeft naar een verbetering van het teeltrendement en energiebesparing bij tomaat- en paprikateelt door de optimale afstemming en sturing van volgende elementen: gebruik van energieschermen, actieve ontvochtiging van de kas door een luchtbehandelingsunit, plantsensoren en diffuse kasbedekking.
Resultaat
Beide projecten werden actueel op proefschaal geïmplementeerd op het Proefstation voor de Groenteteelt te Sint- Katelijne-Waver (EXE-kas) en het Proefcentrum Hoogstraten (OPTIKAS. In het geval van de OPTIKAS wordt de energiebesparing ingeschat op 35-40% in vergelijking met de referentiekas. Op basis van het kassimulatiemodel van ILVO (tomatenteelt) en de literatuur, zou een netto primair energieverbruik van slechts 42% ten opzichte van die van een referentiekas gerealiseerd kunnen worden.
Combinaties van beide concepten hebben een gunstig economisch perspectief en het ziet er naar uit dat deze ontwikkelingen het begin zijn van een energie-neutrale glastuinbouw.
Bijkomende informatie
Recent artikel over de EXE-kas: www.enerpedia.be/nl/nieuws/de-exe-kas-in-actie-2084/