Op 13 februari 2023 vond in de Universitaire Stichting te Brussel de Interministeriële Conferentie voor Wetenschapsbeleid (IMCWB) plaats.
Ingevolge de opeenvolgende staatshervormingen is de bevoegdheid voor wetenschapsbeleid immers verdeeld over zowel het federale als het deelstatelijke niveau.
Inhoudelijk en budgettair ligt het bevoegdheidsoverwicht evenwel bij de deelgebieden, inzonderheid bij Vlaanderen, dat tekent voor bijna 60% van de O&O-bestedingen in België.
De interministeriële Conferentie voor Wetenschapsbeleid (IMCWB), samengesteld uit de leden van de federale regering en de gemeenschaps- en gewestregeringen die bevoegd zijn voor wetenschapsbeleid, is daarom het overlegorgaan op ministerieel niveau tussen de federale overheid, de Gemeenschappen en Gewesten.
Op administratief niveau is er permanente afstemming tussen de beleidsniveaus. De laatste maal dat de ministers vergaderden was in 2014.
De IMCWB bestaat vandaag uit volgende ministers:
| Federaal | Thomas Dermine, Staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, belast met Wetenschapsbeleid |
| Vlaanderen | Jo Brouns, Vlaams minister van Werk, Economie, Innovatie & Landbouw |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | Barbara Trachte, Staatssecretaris van Economische Transitie van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering |
| Wallonië | Willy Borsus, minister voor Economie, Buitenlandse Handel, Ruimtelijke Ordening en Landbouw |
| Federation Wallonie-Bruxelles | Valérie Glatigny, minister van Hoger Onderwijs, Universitaire ziekenhuizen en Wetenschappelijk Onderzoek |
Tijdens de IMCWB kunnen eventuele samenwerkingsakkoorden of diverse procedures voor samenwerking tot stand komen en wordt er aan informatie-uitwisseling tussen de verschillende overheden gedaan.
De agendapunten van de IMCWB worden via een IMCWB-nota voorbereid, in de schoot van de ambtelijke Commissie Internationale Samenwerking (CIS) / Commissie Federale Samenwerking (CFS).
Einstein Telescoop
De Einstein Telescoop is de eerste zwaartekrachtgolfdetector van de derde generatie.
De Einsteintelescoop zou als een soort ondergrondse radar fungeren om zwaartekrachtgolven uit het (verre) heelal te capteren. Daarvoor moet de ondergrond zeer stabiel zijn en mag er geen ruis onder de vorm van andere, ongewenste trillingen optreden. Slechts enkele locaties in Europa zijn geschikt.
Een mogelijke geschikte locatie situeert zich rond het drielandenpunt met Nederland en Duitsland (Euregio-Maas-Rijn), wat dit dossier dadelijk een grensoverschrijdend karakter geeft.
Gelet op de zeer hoge investeringskosten van dit Big Science-project, om en bij de twee miljard euro, is het een pluspunt dat de investeringskosten zouden kunnen gedeeld worden, niet alleen binnen België maar zeker ook met Nederland en Duitsland.
Het betreft een investering met hoge ‘terugverdieneffecten’, niet alleen wetenschappelijk, maar ook economisch en maatschappelijk voor Zuid-Limburg, de provincie Luik, de hele Euregio-Maas-Rijn en de Europese Unie als geheel.
Naast België-Nederland-Duitsland is ook Italië geïnteresseerd in het bouwen van de gigantische onderzoeksinfrastructuur in Sardinië.
Naar verwachting zal een ‘beauty-contest’ in 2025 uitsluitsel geven over de locatie. Momenteel bereiden de landen daartoe een dossier voor.
Vlaams minister Brouns hield op de IMCWB een vurig pleidooi voor de investering en werd daarin gevolgd door alle andere ministers, zowel federaal als door zijn collega’s van het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Federatie-Wallonië-Brussel.
Belgisch Voorzitterschap Europese Unie, eerste helft 2024
De Belgische wetenschapsministers bekrachtigden ook de hoofdlijnen van hetgeen België als belangrijke beleidslijnen naar voor zal schuiven binnen de Raad Onderzoek. Dit zijn
- open strategische autonomie;
- valorisatie van onderzoeksresultaten; en
- rol van onderzoek en innovatie om de belangrijke uitdagingen voor de Europe Unie aan te pakken (met speciale aandacht voor burgerparticipatie).
Vanuit Vlaanderen wordt vooral belang gehecht aan een sterke link tussen de onderzoeksprioriteiten en de industrieprioriteiten. Minister Brouns wordt immers de Belgische woordvoerder en voorzitter van de Raad van Europese industrieministers, terwijl minister Borsus voor het Waals Gewest die taak opneemt voor de Raad van wetenschapsministers.
Minister Brouns ziet het Belgische voorzitterschap dan ook als een uitstekende opportuniteit om nog meer de brug te slaan tussen beide beleidsdomeinen. Dit slaat, naast een betere vermarkting van onderzoeksresultaten door de industrie, o.a. ook op sectoroverschrijdende mobiliteit en aandacht voor digitale vaardigheden bij werknemers.
Kennisveiligheidsbeleid
De ministers erkennen dat er een grondige herschikking plaats vindt van de geopolitieke verhoudingen in de wereld.
Wetenschap, technologie en kennis vormen hoe langer hoe meer de inzet van geopolitieke strijd.
De gewijzigde geopolitieke context noodzaakt ons dan ook om kritisch na te gaan of wijzigingen nodig zijn aan de bestaande regelgevende en deontologische kaders en gedragscodes m.b.t. internationale onderzoeks- en onderwijssamenwerking die hoger onderwijs en -onderzoeksinstellingen én individuele onderzoekers/onderzoeksgroepen in ons land aangaan met buitenlandse partners.
Meer en meer landen, daarin aangespoord door de Europese Commissie, ontwikkelen dan ook een beleid rond kennisveiligheid.
Een kennisveiligheidsbeleid beoogt volgende aspecten:
- Het inperken van risico’s op ongeoorloofde kennisoverdracht (IPR-lekken en ongewenste toepassingen)
- Het tegengaan van ongewenste (verborgen) beïnvloeding in hoger onderwijs en wetenschap
- Het voorkomen van misbruik van kennis om grondrechten en waarden te schenden (mensenrechten, internationale afspraken)
Ook ons land werkt momenteel aan de vormgeving van een kennisveiligheidsbeleid.
Omdat ook hier weer de bevoegdheden verdeeld zijn over het federale en het deelstatelijke niveau spraken de ministers onderling af de samenwerking rond dit thema te intensiveren.
Een nieuwe IMCWB staat gepland voor december 2023.
