Potentieel   

De bio-economie omvat alle economische activiteiten die gebruik maken van biologische organismen of processen. Dit start met de productie van hernieuwbare biologische grondstoffen en verwerkt deze grondstoffen en afvalstromen tot waardevolle producten zoals voedsel, diervoeder, biogebaseerde producten en bio-energie.

Concreet horen de volgende sectoren bij de bio-economie: landbouw, bosbouw, visserij, voedingsnijverheid, pulp en papier, textiel, milieutechnologie, energie en industriële sectoren zoals de chemische en biotechnologische sector en tot slot de gebruiker en de consument.

Nature loves Technology
Shutterstock

De ontwikkeling van de bio-economie is noodzakelijk omdat oplossingen gevonden moeten worden voor de grote maatschappelijke uitdagingen, zoals het tegengaan van de klimaatverandering of alternatieven voor fossiele grondstoffen. De bio-economie is een belangrijk hulpmiddel om deze uitdagingen op een duurzame manier aan te pakken, en om zo het welzijn van de bevolking in de toekomst te garanderen. Het kan hier gaan over biogebaseerde activiteiten in de chemie, textielindustrie, farmaceutische industrie, houtverwerkende industrie, bouwsector, etc. Zo worden vaak reststromen uit de voedingsindustrie ingezet in de biogebaseerde economie om bouwmaterialen of chemicaliën te maken.

Toekomstpotentieel

Vlaanderen heeft enkele unieke troeven die onze regio internationaal onderscheiden. Deze troeven vormen de basis voor het aanzienlijk potentieel van een groeiende bio-economie.

  • Vlaanderen is een sterke kennisregio en heeft zich historisch gespecialiseerd in fundamenteel en toegepast onderzoek dat aan de basis ligt voor een innovatieve bio-economie. De Vlaamse positie in Europa is erg sterk in domeinen zoals biotechnologie, voeding, materiaaltechnologie, en chemie.
  • Deze jarenlange specialisatie heeft geleid tot een grote betrokkenheid van het bedrijfsleven in deze domeinen, en heeft ook de ontwikkeling ondersteund van lokale gespecialiseerde clusters.
  • Daarnaast zijn er in Vlaanderen een groot aantal industriële piloot-installaties voor de bio-economie die tot de wereldtop behoren, en die het mogelijk maken voor startende bedrijven om sneller op te schalen. Dit alles zorgt er dus voor dat Vlaanderen via systeeminnovatie de transitie naar een bio-economie kan versnellen.
  • De Vlaamse landbouwsector kent veel innovatieve landbouwers die samenwerken met lokale partners om nieuwe technologieën of waardeketens op te zetten.

Ontdek belangrijke en innovatieve Vlaamse actoren in de bio-economie in de brochure "Flanders' Bioeconomy".

De bio-economie vormt een belangrijke schakel in de transitie om de Vlaamse economie koolstofneutraal te maken, door nieuwe waardeketens op te bouwen die zorgen voor een gesloten koolstofcyclus. Een holistische stimulering van de bio-economie kan er voor zorgen dat nieuwe biogebaseerde alternatieven met een minimale klimaatimpact beschikbaar worden voor producten op basis van fossiele grondstoffen.

Vlaams Onderzoek in de bio-economie

Bio-economisch onderzoek in Vlaamse instellingen behoort tot de Europese top

De bio-economie heeft een cruciale rol in de transitie naar een duurzame Vlaamse economie. Aangezien er nog veel technieken te ontwikkelen zijn, ligt er een belangrijke taak voor de Vlaamse wetenschap op dit gebied. Omdat er nog onvoldoende zicht was op de sterktes van het Vlaamse wetenschappelijk bio-economische onderzoek, heeft Departement EWI Technopolis en CWTS gevraagd om inzicht te geven in de elementen binnen de bio-economie waarop Vlaanderen excelleert of zou kunnen excelleren. Hiervoor is een breed aantal indicatoren in kaart gebracht om inzicht te geven in wetenschappelijke, economische en maatschappelijke impact.

De resultaten tonen dat Vlaanderen zich kan meten met de beste onderzoeksregio’s in Europa in dit domein. Voor heel veel onderdelen van de bio-economie is een historische expertise opgebouwd in Vlaamse instellingen, die een waardevol fundament bieden voor toekomstige innovaties.

Daarnaast werd ook gekeken naar zes beloftevolle domeinen. Voor elk van deze domeinen werd de onderzoeksexcellentie en -dynamiek nagegaan. Dit geeft eerst en vooral aan dat er een sterk gespecialiseerd onderzoeksecosysteem aanwezig is voor elk van deze domeinen. Daarnaast duidt het rapport ook mogelijkheden aan om deze onderzoekskwaliteit te garanderen in de toekomst, en bestaande resultaten sneller te vertalen naar concrete innovaties in de praktijk.

De zes beloftevolle domeinen die bekeken werden : 

  • Het Microbioom voor de landbouw
  • Klimaatadaptatie en -mitigatie voor de landbouw
  • Duurzame en circulaire voedselketens
  • Alternatieve gewasbescherming
  • Synthetische biologie
  • Het Microbioom voor menselijke gezondheid

Beleid

Geschiedenis

Het thema bio-economie is al lang een prioriteit voor de economische ontwikkeling van Vlaanderen. Het departement EWI heeft in 2010 tijdens het Belgisch voorzitterschap van de EU een grote bio-economie conferentie georganiseerd.

In 2011 werd onder initiatief van EWI samen met het departement Landbouw en Visserij een ambtenarennetwerk over het thema opgericht. De Vlaamse Regering breidde dit initiatief uit tot een interdepartementale werkgroep om een coherent beleid voor de bio-economie in Vlaanderen uit te tekenen. Deze IWG bio-economie verzamelt ambtenaren uit alle beleidsdomeinen om beleidscoherentie te verzekeren. Eén van de eerste acties was de formulering van een Vlaamse strategie voor bio-economie.

Door een eigen strategie en actieplan te ontwikkelen kan Vlaanderen ook tegemoet komen aan de Europese strategie voor de bio-economie en kan het samenwerkingsverbanden aangaan met de ons omringende regio’s en landen die vaak al de implementatie van hun strategie aanvatten.

Beleidsdomein Economie, Wetenschap en Innovatie

Op 18 december 2020 keurde de Vlaamse Regering het Beleidsplan Bio-economie goed. Dit beleidsplan wil nieuwe initiatieven in de brede bio-economie ondersteunen en stimuleren. Daarmee worden acties gerealiseerd voor (i) innovatieve biomassaproductie, (ii) synthetische biologie en biologische prospectie, (iii) technologische en chemische transformatie van biomassa en reststromen, en (iv) ondersteunende technologie voor biogebaseerde waardeketens.

Shutterstock

De acties worden gegroepeerd als volgt :

  1. Strategische onderzoeksuitdagingen

Vlaamse onderzoeksinstellingen zetten sterk in op fundamenteel onderzoek om nieuwe oplossingen te ontwerpen. Dit gebeurt op basis van Vlaamse en Europese financiering. Binnen het kader van het beleidsplan heeft het FWO nog een bijkomende inspanning geleverd door twee thematische calls te lanceren voor de bio-economie : https://www.fwo.be/nl/nieuws/pers/zes-onderzoeksprojecten-binnen-het-domein-bio-economie-toegekend/

  1. Industriële ontwikkeling van bio-economische activiteit

Het beleidsplan zet sterk in op innovatie om nieuwe kennis om te zetten in nieuwe duurzame producten en processen. Meer informatie hierover is te vinden bij "Info voor Bedrijven". 

  1. Nieuwe samenwerkingen tussen industriële actoren, landbouwers en intermediairen

Nieuwe samenwerkingen tussen de landbouw en de industrie moeten zorgen voor betere afstemming van biomassa-aanbod en -afname. Ook worden nieuwe waardevolle producten ontworpen op basis van bestaande afvalstromen.

Het beleidsplan ondersteunt de Business to Bioeconomy (B2BE) Facilitator. De B2BE Facilitator – Matchmaker in bio-economie - zorgt voor gerichte contacten tussen landbouwers en individuele ondernemers in alle sectoren om nieuwe waardeketens op te bouwen. www.b2be-facilitator.be

  1. Flankerende acties ter ondersteuning en voor essentiële beleidsafstemming

Naast de actieve ondersteuning werkt het beleidsplan ook op opvolging en beleidsvoorbereiding. Een essentieel sluitstuk hiervoor is de jaarlijkse Monitor van de Vlaamse Bio-economie. Deze monitor wordt jaarlijks vernieuwd en verfijnd.

Daarnaast zijn andere ondersteunende studies lopende. Eén hiervan is de analyse van het Vlaamse onderzoekslandschap voor de bio-economie. Voor meer informatie hierrond kan u contact opnemen met Dries Maes (contactgegevens onderaan deze pagina).

De Werkagenda bio-economie onder Vlaanderen Circulair

Met Vlaanderen Circulair wil een breed partnerschap van kennisinstellingen, middenveldorganisaties, bedrijfsorganisaties en overheden engagementen aangaan om circulaire strategieën in Vlaanderen in diverse sectoren op te schalen. Zes werkagenda’s worden hiervoor opgesteld die bijdragen aan de doelstelling van de Vlaamse Overheid om de Vlaamse materialen voetafdruk te verlagen met 30 % tegen 2030 t.o.v. 2010.

Deze zes werkagenda’s willen in Vlaanderen de komende vier jaren, een eerste reeks van concrete acties ondernemen die erop gericht zijn te versnellen richting een circulaire economie. De werkagenda Bio-economie is één van de zes werkagenda’s.

De werkagenda Bio-economie richt zich op het grote economische potentieel voor bio-economische activiteiten buiten de voedings- en watersector. Dus wordt de focus gelegd op alle initiatieven voor nieuwe non-food producten, en duurzame valorisatie van organische rest- en nevenstromen.

De werking van de werkagenda bio-economie focust zich op concrete acties voor en met bedrijven, om duidelijke bio-economische projecten op te bouwen. In overleg met overheid en bedrijven hebben we zes grote ambities uitgetekend die de belangrijkste evoluties capteren voor de toekomstige bio-economie in Vlaanderen : 

  • “Vezel 2.0” - Uitbouw van vezelketens in Vlaanderen 
  • Bio-chemicaliën die bijdragen aan een verduurzaming van de Vlaamse chemie
  • Het sluiten van nutriëntenkringlopen, gekoppeld aan de productie van groen gas
  • Sluiten van de koolstofcyclus
  • Verhogen van de beschikbaarheid van biogrondstoffen
  • Opzetten van logistieke ketens en biohubs

Het eindrapport kan u hiernaast downloaden.

Meer informatie over de werking van Vlaanderen Circulair vindt u hier :

Ambities Bio-economie 2023

Europees beleid

De bio-economie is als onderdeel van de Circulaire economie een essentieel element van de Europese Green Deal. De EU subsidieert al onderzoek, demonstratieprojecten en de uitrol van duurzame, inclusieve en circulaire biogebaseerde oplossingen met onder andere een budget van 3,85 miljard euro voor 2014-2019 onder het EU-financieringsprogramma Horizon 2020. Voor 2021-2027 voorziet de Commissie in het kader van Horizon Europe 10 miljard euro voor onderzoek over levensmiddelen en natuurlijke hulpbronnen, inclusief de bio-economie.

Op 11 oktober 2018  publiceerde de Europese Commissie de mededeling "Een duurzame bio-economie voor Europa: versterking van de verbinding tussen economie, samenleving en milieu". Dit is een geactualiseerde versie van de eerste Europese bio-economie strategie van 2012. 

Deze strategie heeft tot doel de uitrol van een duurzame Europese bio-economie te versnellen om bij te dragen aan de beleidsdoelstellingen van de EU, zoals de uitvoering van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling, de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties (SDG's), en de Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering.

De Europese strategie van eind 2018 is een grondige actualisering van de EU Bio-economie strategie van 2012. De nieuwe strategie wil de Bio-economie opbouwen op een duurzame en circulaire manier. De strategie wordt opgebouwd rond 14 acties die gericht zijn op de Europese Commissie, de lidstaten, en de regio’s. De 14 acties zijn opgedeeld in drie actiegebieden, (i) versterken van de biogebaseerde sectoren, (ii) uitrollen van lokale bio-economieën, en (iii) de ecologische grenzen van de bio-economie.

Op 11/03/2020 lanceerde de Europese Commissie “Een nieuw actieplan voor een circulaire economie, Voor een schoner en concurrerender Europa”. Dit actieplan verzamelt alle initiatieven voor een circulaire economie, en herhaalt de intentie om de volledige bio-economie strategie uit te voeren om de duurzame en circulaire biogebaseerde sector in Europa te ondersteunen.

Info voor bedrijven

Innovatie brengt de omzetting van wetenschappelijke kennis naar de industriële praktijk van Vlaamse bedrijven. Vlaanderen heeft al een sterk ecosysteem van gespecialiseerde en innovatieve bedrijven in de bio-economie. Door samenwerkingen binnen dit netwerk slagen bedrijven er in om steeds meer duurzame en circulaire processen op te zetten. De bio-economie wordt mee gerealiseerd door samenwerkingen binnen verschillende bestaande en nieuwe beleidsinitiatieven: Vlaanderen Circulair, speerpuntclusters Catalisti, Flanders' FOOD en de Blauwe Cluster

Voor het beleidsplan werd ook bij het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) een thematische dossier en thematische ondersteuning opgebouwd. Voor elke concrete vraag of project kunnen deze experten gecontacteerd worden:

Indien u een project onderzoekt waar een dichtere samenwerking nodig is tussen industrie en landbouw, is de B2BE Facilitator ook een belangrijk contactplatform. Het beleidsplan ondersteunt de Business to Bioeconomy (B2BE) Facilitator. De B2BE Facilitator – Matchmaker in bio-economie - zorgt voor gerichte contacten tussen landbouwers en individuele ondernemers in alle sectoren om nieuwe waardeketens op te bouwen.www.b2be-facilitator.be

Word lid van de LinkedIn-groep Bio-economie in Vlaanderen

De LinkedIngroep “Bio-economie in Vlaanderen – Bioeconomy in Flanders” wil een netwerk creëren van (Vlaamse) onderzoeksinstellingen, bedrijven, middenveldorganisaties en ambtenaren actief en/of geïnteresseerd in de bio-economie.

Via deze groep treedt u in contact met andere actoren in de bio-economie, blijft u op de hoogte van events en interessante artikels en maakt u kennis met boeiende onderzoeksprojecten en innovatieve bedrijven.

Om u aan te melden als lid van deze groep : https://www.linkedin.com/groups/8131126/

Dries Maes
Beleidsmedewerker
Afdeling Ondernemen en Innoveren

Blijf wekelijks op de hoogte

Wij brengen u wekelijks de laatste weetjes, publicaties en cijfers over economie, wetenschap en innovatie in Vlaanderen in uw mailbox.

Nieuwsgierig naar onze voorbije nieuwsbrieven? Bekijk hier ons archief.